Twój tekst na FAMIE – Łukasz Pośpiech

TWÓJ TEKST NA FAMIE
Łukasz Pośpiech

“Janek, do domu!”

Przed piekłem

Urodzony 21.11.1924 na Śląsku Jan Gawęda nie przeczuwał, jak szybko dane mu będzie opuścić rodzinny dom. Okupacja zaskoczyła go w wieku dojrzewania i tak oto młody chłopak musiał, wraz z całym otoczeniem, dostosować się do nowej rzeczywistości. Do tej pory żyło mu się całkiem beztrosko, chodził do szkoły i dorabiał sobie czyszcząc motocykle na lokalnym dworze. Okropieństw pierwszej wojny światowej nie miał jak pamiętać. Nie można powiedzieć jednak, żeby jego życie było proste, szczególnie po wydarzeniach z feralnego wieczora.

Przed szereg

Janek, wraz z innymi lokalnymi chłopakami, zajeżdżał co jakiś czas do centrum Bytomia, aby w garnizonie wziąć udział w wykładach organizowanych przez niemieckiego okupanta. Niemcy przyszli i wymagali. Chłopcy więc chodzili z przymusu i raczej nie mieli innego wyboru. Feralnego dnia Janek usiadł w pierwszym rzędzie. Myślał, że to będzie spotkanie, jak każde inne, na którym był. Może gdyby był bardziej wstydliwy i mniej rzucał się w oczy, wszystko skończyłoby się inaczej. Tym razem jednak do pomieszczenia wszedł obcy oficer, dużo wyższy rangą niż dotychczasowi.

To on poprowadził lekcję. O czym? Tego Janek nie wiedział, gdyż całość zawsze odbywała się w języku niemieckim, którego on nigdy się nie uczył. Być może znajomość gwary śląskiej mogła być pomocna, ale z pewnością niewystarczająca. Oficer wygłosił, co miał do wygłoszenia, spojrzał po słuchaczach i poprosił jednego o podsumowanie spotkania. Tego z pierwszego rzędu – Janka. Chłopak szczerze odparł, że nie rozumie niemieckiego i nie jest w stanie podsumować wykładu. Tego dnia, ani setki kolejnych, nie wrócił do domu, a po latach nikt nawet nie zna dokładnej daty tego wydarzenia.

Pierwszy martwy

Niepełnoletni chłopak został siłą zakoszarowany w trybie natychmiastowym. Po szybkim szkoleniu w szeregach Wehrmachtu dostał także swój pierwszy przydział. Wojna trwała, nie było czasu na douczanie. Na początku oddelegowano go do pilnowania magazynów, jednak nie na długo, gdyż w latach czterdziestych każdy żywy żołnierz był już dla Niemców na wagę złota.

Młody Jan z tamtego okresu wspominał pierwszego trupa, jakiego widział. Jechał z jednostką transportując towary. Siedział na jednym z wielu wozów zaprzęgniętych w konie. Nagle w uliczkę, którą poruszał się konwój, wpadł rosyjski samolot, który bez zastanowienia otworzył ogień. Konie ciągnące wóz z Jankiem spłoszyły się i przewróciły. Impet wozu zrzucił pasażerów boleśnie na ziemię, a wzmocnione metalem koła, napotkawszy ciało woźnicy, nie zatrzymały się, tylko przecięły go w pasie. Dla Janka był to dopiero początek wojny, ale o innych zmarłych już nie rozmawiał.

Za drzewami

Gdy młody Ślązak marzył o zagranicznych podróżach, z pewnością nie wyobrażał ich sobie w ten sposób. Przydział rzucił Janka na front zachodni, do Francji, a ostatnie dokumenty potwierdzające jego obecność w szeregach niemieckiej armii datują na końcówkę 1942 roku.

Polaka umieszczono w jednym z gęsto rozsianych bunkrów. Janek nie wiedział nawet, gdzie dokładnie się znajdował. Zapamiętał za to rzekę.

Na jednym z jej brzegów stacjonowały wojska aliantów, po drugiej zbieranina chudych polskich chłopaków w niemieckich mundurach. Janek do końca życia opowiadał, jak to dzięki Anglikom mógł nastawiać zegarek. Strzelali do nich od równo 7:00 do 9:00, 13:00 do 17:00, po czym udawali się na herbatę, a następnie znów rozpętywało się piekło – przez jedną godzinę, póki się nie zmęczyli. Przymusowa emigracja chłopaka trwała.

Armia Rzeszy, której częścią był Janek, w tym czasie nie odpowiadała ogniem, tylko głodowała i chowała się jak mogła. Pomimo wypełnionych magazynów z jedzeniem, Polakom odmawiano przyznawania racji żywnościowych, gdyż na te pozwalano jedynie rodowitym Niemcom. Młodzi, którzy stanowili przecież większość stacjonującej w bunkrze siły bojowej, musieli zadowolić się szczurami i czymkolwiek, co udało się znaleźć.

Ostrzał ich pozycji trwał i trwał w najlepsze, a morale porwanych wcale nie rosło. Osłabieni do granic możliwości zdobyli się na ruch, który miał im uratować życie. Młodzi Polacy w walce o życie zabili niemiecką obsadę bunkra, kiedy ta po raz wtóry zagrodziła im drogę do zapasów. Nie mając żadnych wizji na przyszłość, postanowili pójść do sojuszników ojczyzny, którzy pruli do nich z automatów z drugiego brzegu.

Reakcja Anglików na bandę niemieckich żołnierzy była natychmiastowa. Nie były to koce, ani powitalna butelka. Wychudzonym postaciom w mundurach Wehrmachtu zaserwowano ostrzał z moździerzy doprawiony seriami z automatów. Pociski upadały pod stopami wielu uciekinierów, z których nie wszyscy dobiegli na drugi brzeg. Od drzewa do drzewa. Od drzewa do drzewa. Od drzewa do drzewa. W rytmie pocisków ryjących ziemię wokół. Jedynie tak mogli spróbować przeżyć śmiercionośny deszcz. Niektórym się udało, Jankowi Gawędzie też.

Wśród swoich

Najpierw jeden, potem drugi obóz przejściowy. Tam Anglicy oprócz prób zweryfikowania tożsamości pojmanych, podejmowali próby wyciągnięcia wszelkich strzępków informacji o niemieckich zagrywkach. Polak oczywiście nie miał zielonego pojęcia, gdzie jest. Janek wspominał za to“Buldoga”, oficera, który przesłuchiwał go w jednej z placówek. Buldog siał postrach, Buldog był brutalny. Kula przebiła mu na froncie oba policzki, zostawiając dziurę na wylot. Kiedy Buldog się irytował, z dziur obok jego ust zawsze sączyła się gęsta piana. Widok tej piany zazwyczaj oznaczał dla jeńca długą i bolesną sesję.

Wreszcie potwierdzono, że Janek to Jan Emil Gawęda, że to Polak, że może służyć u swoich i że nie zna żadnych nazistowskich sekretów. Janek dostał czapkę, dostał pasek, oba z orzełkiem.,/p>

Raczej nie cieszył się ze służby dla Polski, a jedynie z wolności. Jemu wojna do niczego nie była potrzebna. Pod skrzydłami generała Andersa doczekał końca konfliktu zbrojnego, biorąc udział w kilku akcjach na terenie Europy. Z uwagi na swoją leworęczność dostał w dłonie karabin snajperski. Janek, już teraz dorosły, wyzwalał wsie, ratował rodziny, ale dalej nie mógł wrócić do swojej. Przymusowa emigracja trwała.

Na szczęście spóźnieni

Z polecenia generalicji Jan udał się na szkolenie do Szkoły Podoficerskiej Piechoty. Przysposobienie ukończył w styczniu 1945 roku z wynikiem bardzo dobrym. W lutym świeżo upieczonego snajpera przydzielono do 6. kresowego Batalionu Strzelców Pieszych, który miał ruszyć w odwetowym ataku na Polskę.

Na szczęście dla wielu z tych chłopaków, Batalion nie dotarł do kraju, gdyż zwyczajnie ubiegł go koniec wojny. Nawet w takiej formie Jankowi nie było dane wrócić do domu. Przymusowa emigracja trwała.

Tym oto sposobem polscy żołnierze stacjonowali w szkockich wsiach Banchory i Huntly. Wraz z nimi stacjonował i Janek. W 1947 r. za zasługi dla ojczyzny u boku gen. Władysława Andersa został odznaczony “The War Medal”. Szkoda, że emigracja trwała.

Janek, do domu!

Janek nie narzekał na życie w Szkocji, przyzwyczaił się do życia w koszarach, znalazł sobie tam również wybrankę. Jedna rzecz nie dawała mu jednak spokoju – rodzina. Zdążyła już do niego dotrzeć informacja, że wszyscy Gawędowie wrócili do domu – siostra przeszła piekło Auschwitz, brat piekło Stalingradu. Janek postanowił porzucić Szkocję i wracać do ojczyzny. Z dziewczyną zerwał, bo i tak nie pasowało mu, że jest córką pastora. Po tym, co zobaczył na froncie, mocno rozminął się z jakąkolwiek wiarą.

Na odchodne od armii dostał worek i rower. W punkcie przyjęcia Gdańsk – Port zarejestrował się w maju 1947 roku. Nie było go w domu już pół dekady. Znad morza zajechał do domu rodzinnego na owym otrzymanym rowerze.

Kilka lat wcześniej nikt nie spodziewał się, że spotkanie z nazistą, na jakie udał się nastoletni Janek, nabierze takiej skali i będzie trwać przez tak długi okres. Z domu na tramwaj pobiegł chłopak, a wrócił zmęczony wojną weteran. Przymusowa emigracja się skończyła.

Tak oto wojna wydarła mu młodość. Tak oto zmusiła go do rzeczy, o których później nie chciał rozmawiać. Pytany, czy jest bohaterem zawsze odpowiadał, że bohaterowie zostali martwi na froncie. Powtarzał, że jest tylko cwaniakiem, który “był tam, gdzie znalazł biały chleb”. Jan zmarł we wrześniu 1998 roku we własnym łóżku. Zmarł, a jakże, w Bytomiu.

Łukasz Pośpiech – student dziennikarstwa na UJ. Syn czarnej śląskiej ziemi, urodzony w 1998 roku. Niestety nie mam literackich osiągnięć i niniejszy twór można chyba nazwać debiutem. Szukam po prostu rzeczy, które lubię. Głupio można mówić nawet o mądrych rzeczach i idealnie byłoby, gdybym tego nie robił.